ملاعبدالنبی فرزند ملا نقی شريف الدين محمد و نوه مرحوم اوجاق قلي طسوجی، از دانشمندان و قرآن پژوهان آذربايجان و از نادره‌هاي دوران و اعجوبه‌هاي زمان بوده است و در عهد شاه حسين صفوي زندگی می کرده است؛ ايشان در علوم فقه، حديث، رجال، رياضي، تفسير، نجوم، ادبيات و ديگر علوم آن روزگار صاحب نظر بوده است.
ملاعبدالنبی طسوجی در سال 1117 هجری قمری در شهر خوي ديده به جهان گشود، چون اجدادش از تسوج (بخشی از شهرستان شبستر) بوده اند، به طسوجي نيز معروف شده است، پدرش ایشان شريف طسوجي از فضلاي زمان خود بود كه در خوي بوده است.
ایشان تحصيلات ابتدايي و مقدمات علوم عربي و صرف و نحو را در خوی فرا گرفت، براي فراگيري علوم اسلامي به لاهيجان گيلان سفر كرد و مدتی در خدمت سيد محمد لاهيجي و ساير فضلاي آنجا به تحصيل علوم نقلي و ادبي پرداخت. آنگاه به همراه صاحب حدائق به محضر ملارفيع گيلاني رسيد و علوم عقلي و تفسير و اصول و فقه و رياضي را از او و جمعي از علماي گيلان فرا گرفت.
ملاعبدالنبي طسوجی مدتي در خوی به تدريس و تاليف پرداخته و در اين شهر منصب شيخ الاسلامي يافته كه خانواده او تا عصر حاضر اين منصب را دارا هستند، او مدتي نيز در مشهد مقدس به تدريس پرداخته و در اين شهر، ميرزاحسن زنوزي به مدت پنج سال از محضر او بهره برده و ادبيات و رياضيات و ساير علوم ديني را فراگرفته است.
اولاد و فرزندان او در خوی به خاندان امام جمعه معروفند، چرا كه چندين نسل امامت جمعه و جماعت خوي را در دست داشته‌اند و غالبا مرداني دانشمند و فقيه و محدث و مستعد و با تقوا و صاحب تأليف بوده‌اند، از جمله فرزندان وي، ملاحسن بن عبدالنبي طسوجي است كه امامت جمعه خوي را بر عهده داشته و مسجد ملا حسن خوي به اسم او ناميده مي‌شود.
ملاعبدالنبي طسوجی در سال 1196 هجری قمری به نجف اشرف رفت و در آنجا اقامت گزيد تا اينكه به سال 1203 هجری قمری در كربلا درگذشت و در کنار بارگاه خجسته آثار حسینی (ع) به خاک سپرده شد.
شاگرد ایشان حكيم ميرزاحسن زنوزي در دو بيت زير، به عنوان ماده تاريخ، به تاريخ درگذشتش اشاره دارد؛
چون شد عبدالنبي آن معدن فضل
از اين وحشت سرا بر خلد هارب
از فوتش گشت غارب، مهرافضال
از اين رو سال فوتش، گشت غارب
از جمله آثار ملا عبدالنبي طسوجي مي‌توان به آثار زير اشاره كرد:
1ـ تفسير قرآن معروف به تفسير عبدالنبي طسوجي كه نسخه‌اي از آن در نزد شاگردش ميرزاحسن زنوزي وجود داشته است، در لجةالاخبار آمده كه وي (تفسير كبيري حاوي نكات تازه و بديع دارد.) با اين وصف تفسير قرآن ملاعبدالنبي طسوجي خويي، تفسير بسيار بزرگي بوده و در آن نكات بديعه و لطايف و ظرائف وجود داشته است، شاگردش مرحوم زنوزي در كتاب (رياض الجنه) فراوان از آن تفسير نقل مي‌كند، شايد اين تفسير هم پيش نوادگان وي موجود بوده باشد كه يكي از آنها حاج ميرزا يحيي امام جمعه خويي بوده است.
2ـ حاشيه بر تفسير بيضاوي.
3ـ شرح نهج البلاغه امام علي (ع)
4ـ شرح صحيفه سجاديه امام سجاد (ع)
5ـ حاشيه بر مزار بحارالانوار ملامحمد باقر مجلسي
6ـ حاشيه بر سماء وعالم بحارالانوار ملامحمدباقر مجلسي.
7ـ حاشيه بر مدارك الاحكام.
8ـ شرح وافيه توني.
9ـ شرح معاني الاخبار شيخ صدوق.
10ـ تحفه الساكين في مهمات اصول دين در اصول عقايد شيعه.
منابع:
ـ شقيعي، محمد، مفسران شيعه، اول،1349 ش،168.
ـ آقاسي، تاريخ خوي ص 500.
ـ همان ماخذ، ص 480ـ481.
ـ تربيت، محمد علي؛ دانشمندان آذربايجان ص 389و390
گنجینه دانشمندان 34/6
مفاخر آذبایجان 115/1
تذکره شعرای آذربایجان 487 و 488
مختصری از تاریخ شبستر 54 – 56
تسوج در گذر تاریخ 404 – 405، 429 – 436
دانشنامه ارونق و انزاب نامداران جلد دوم 13- 22
