میر مهدی ورزنده فرزند صفی شبستری در سال ۱۲۶۱ در شهر شبستر جشم به جهان گشود چند سال بعد ایشان توسط برادرش از شبستر به مدرسه ایرانیان استانبول فرستاده شد و چندی نیز در مدرسه فرانسویان این شهر درس خواند. سپس برای مدتی در مدارس نظام عثمانی و دراویتون فرانسه و دارالمعلمین نظامی بروکسل به آموختن فن ورزش پرداخت.

ایشان در بلژیک دیپلم و تخصص در ورزش گرفته بود و در کشورهای اروپایی به ویژه سوئد، با ورزش‌ های نوین آشنا شده بود و پس از بازگشت به ایران تلاش کرد تا ورزش‌های علمی مدرن را در کشورش پایه‌ گذاری کند. ورزنده که به شمشیر بازی، دوچرخه‌ سواری و مشت زنی در خارج و در دوران تحصیل آشنایی داشت تا حدود زیادی این ورزش‌ها را در ایران رواج داد.

در سال ۱۲۹۴ هنگامی که ورزنده با هزار مصیبت به خدمت وزارت معارف درآمد پایه‌های رشته‌های نوین ورزش را در ایران گذاشت و برای اثبات توانایی‌ هایش بسیار آزارها و اذیت‌ها دید و شماتت‌ها و لغزخوانی‌ها شنید. با این همه او هرگز از اهدافش عقب ننشست.

نخست مدرسه دارالفنون را پایگاه اصلی رویا پردازی‌های خود قرار داد و آنجا آنقدر درباره فواید ورزش سخن گفت و مسابقات ورزشی برای جوان‌ها برپا کرد که جامعه فهمید که باید به این مرد اطمینان کرد؛ مردی که در ناصر خسروی امروز دارالمعلمینی راه انداخت تا برای نسل‌سازی و جامعه‌سازی از جانش بگذرد.

دارالمعلمینی که به داوطلبین نجیب‌ زاده‌اش سه چیز یاد می‌داد و آن شمشیر بازی و ورزش سوئدی و انسانیت بود. میریبال به لهجه شبستریان «که شمشیربازی را از سلیم سری استانبولی یاد گرفته بود توانست در اولین دوره دارالمعلمین، شاگردانی چون ابوالفضل صدری، غلامحسین مفید، میراحمد صفوی، دکتر بصیر و گروهی از افسران دانشکده نظام را بپروراند.»

در زمان های قدیم ورزش به صورت امروزی، تشکیلات منظم و مرتبی نداشت، نه سازمان تربیت بدنی و تفریحات سالمی وجود داشت و نه فدراسیون و قهرمانی که عرض اندام کند. فقط بالای سر خرابه ای اول ناصریه (ناصرخسرو)، تابلویی دیده می شد که رویش نوشته بود: دارالمعلمین ورزش که به داوطلبین فقط دو چیز یاد می داد: شمشیر بازی و حرکات سوئدی

این دو ورزش هم، از آن جهت بود که میر مهدی خان ورزنده، چند صباحی در ترکیه بود و شمشیر بازی را از “سلیم سری” استانبولی یاد گرفته بود. شاگردان اولین دوره این دارلمعلمین، مرحوم “صدری”، “مفید”، “صفوی” و یک عده از افسران دانشکده افسری بودند که پس از فارغ التحصیل شدن از تحصیل در واحدهای ارتشی به تعلیم ورزش پرداختند.

میر مهدی ورزنده نخستین سرپرست فوتبال ایران در سال ۱۳۰۵ بود و خیابان ورزنده متصل به ورزشگاه شیرودی (امجدیه) به نام وی نامگذاری شده است. تیم ملی فوتبال ایران به سرپرستی وی در سال ۱۳۰۵ برای انجام چند بازی راهی آذربایجان شد. ایشان را به عنوان پدر ورزش مدرن می دانند.

میر مهدی ورزنده دهه‌ های آخر عمرش چنان دل‌ شکسته بود که در سی چهل سال آخر عمرش کمتر کسی از او خبر داشت. وقتی بیژن رویین‌ پور مفسر کشتی کیهان‌ ورزشی در سال ۱۳۵۴ برای تهیه گزارش و عکس به استانبول رفته بود خبر از میر مهدی ورزنده ۹۳ ساله آورده بود همه خوشحال بودند که پیر و مرادشان را دوباره پیدا کرده‌اند.

در آن روزها دختر ورزنده از دانشکده هنرهای زیبای استانبول فارغ‌ التحصیل شده بود و با برگزاری نمایشگاه‌ های نقاشی، نام پدر را در اروپا زنده نگه داشته بود. رویین‌ پور که ورزنده را در سالن کشتی ترکیه دیده بود می‌گفت هنوز در کهنسالی چابک است. آن روزها بسیاری از قدیمی‌های ورزش گمان می‌کردند که استاد ورزنده در رباط کریم شهریار زندگی می‌کند اما گزارش توصیفی رویین‌ پور از جام کشتی استانبول نشان می‌داد که پیرمرد دوست‌ داشتنی در خانه دخترش اقامت دارد.

ایشان بعد از شنیدن خبر ورود تیم ملی کشتی کشورش به ترکیه، جعبه شیرینی در دست، خود را به اردوی ایران رسانده و کشتی‌ گیران ایرانی را چنان در آغوش گرفته بود که انگار فرزندانش را بعد از این همه سال پیدا کرده است. میرمهدی هر روز در سالن کشتی حضور می‌یافت تا بوی کشورش را از گوش‌ شکسته‌های هموطنش بگیرد و دلش آرام شود.

ایشان در ۹۳ سالگی چنان شور داشت که کشتی‌ گیران ایرانی را تشویق می‌کرد و هنگامی که خلیل رشید محمدزاده روی سکوی مدال طلا رفت گل از گلش شکفت اما همه زندگی او در شکفتن خالصه نبود وقتی غصه‌هایش را تعریف کرده بود تازه فهمیده بودیم که پیرمرد در چه نامردی‌هایی دیده است. گفته بود از اینکه در خانه دخترم در استانبول زندگی می‌کنم سرحال و شاد نیستم و با وجود زندگی دراز مدت در این شهر، دلم حضور در وطنم را می‌خواهد.

در همان شهریار که پیش از این زندگی می‌کردم اما در واقع من امسال از شدت غم و غصه به این شهر پناه آوردم چون در رباط کریم شهریار، مردی که سال‌ها از خانه و اموالم محافظت می‌کرد و من به او از چشمانم بیشتر اطمینان داشتم خیانت کرد و در غیاب من که برای انجام کاری به تهران رفته بودم اموال مرا فروخته و هزاران تومان به جیب زد. به مقامات قضایی شکایت کردم اما از شکایتم نتیجه‌ای نگرفتم. هنگامی که دخترم متوجه ناراحتی‌ام شد به تهران آمد و مرا به خانه‌اش در استانبول آورد.

میر مهدی ورزنده در سال ۱۳۶۱ درفانی را وداع گفت و در یک از قبرستان های ایرانی های استانبول به خاک سپرده شد. روحش شاد و یادش گرامی

برخی از اقدامات میرمهدی ورزنده در ورزش ایران

کسب مجوز اولین مجله ورزشی
پیدایش ورزش دو میدانی در ایران و آموزش آن به شاگردان مدارس
معرفی و گسترش ورزش والیبال در سال ۱۲۹۹ شمسی
معرفی ورزش شمشیر بازی برای نخستین در ایران
راه‌اندازی باشگاه آموزشی ورزنده و توسعه ورزش‌های متعدد
در سال1296 کلوب ژیمناستیک، اسکریم و … را در تهران تشکیل داد.
درس تربیت بدنی در مدارس در سال ۱۳۰۶ به همت ایشان در مجلس به تصویب رسید.

منابع:
تبریز شهر اولین ها، صمد سرداری نیا
تاریخچه و مقررات ورزش ها، هوشنگ فتحی
تاسیسات و اماکن ورزشی،
سایت راسخون