زندگینامه آیت الله حاج میرزا کاظم مجتهد شبستری

متولد

آیت الله حاج میرزا کاظم مجتهد شبستری معروف به فخر شیعه فرزند عالم ربانی آقا میرزا علی اشرف شبستری از چهره های علمی و فقه های نامی آذربایجان قرن چهاردهم هجری قمری بود. در سال ۱۳۰۷ هجری قمری برابر با سال ۱۲۶۸ شمسی در شهر شبستر دیده به جهان گشود. دروس مقدماتی و بخشی از سطوح عالی علوم دینی را از روحانیان محل به ویژه میرزا محمد شبستری فرا گرفت.

تحصیلات

وی برای کسب معلومات فراوان راهی عتبات عالیات گردید و در حوزه های علمیّه نجف اشرف ، کربلا و سامرا به تحصیل پرداخت . اسامی استادان وی در آن دیار چنین است : آیت اللّه سیّد محمّد کاظم یزدی طباطبایی ، آیت اللّه ملاّ فتح اللّه شیخ الشریعه اصفهانی ، آیت اللّه سیّد محمّد فیروز آبادی ، آیت اللّه شیخ محمّد حسین غروی اصفهانی ، آیت اللّه میرزا محمّد حسین نائینی ، آیت اللّه شیخ زین العابدین مرندی تبریزی و آیت اللّه میرزا محمّد تقی شیرازی . او پس از نیل به درجه اجتهاد موفق به دریافت اجازات متعدد اجتهاد و استنباط احکام اسلامی از اساتید نامبرده گردید و در ضمن آیت اللّه حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی در حاشیه اجازه آیت اللّه سیّد محمّد فیروز آبادی مقام علمی و اجتهادی وی را تأیید کرده است.

آیت الله حاج میرزا کاظم مجتهد شبستری پس از 18 سال اقامت دائم در سرزمین علوی و تلاش های شبانه روزی در وادی تدریس ، تحصیل و تهذیب نفس به زادگاهش  شبسترمراجعت نمود و به امور شرعی و تدریس سطوح مختلف حوزوی پرداخت .

تأسیس مدرسه علمیّه شبستر

آیت اللّه مجتهد شبستری پس از بازگشت از نجف اشرف به مدت 12 سال در شبستر سکونت نمود که از اهم فعالیت های وی در آن شهر می توان به تأسیس حوزه علمیّه این شهر اشاره نمود.

نویسنده کتاب «مختصری از تاریخ شبستر» در این مورد می نویسد :

تاریخچه مدرسه علوم دینی شبستر  که در آن تا کتاب شرح لمعه دمشقیه تدریس می شده است همزمان با برگشت حضرت آیت اللّه العظمی میرزا کاظم آقا شبستری از حوزه مقدس علمیه نجف اشرف به منطقه آغاز می شود . آنگاه که آن عالم وارسته و ربّانی بعد از سال ها تعلّم و تعلیم و تزکیه به شبستر مراجعت می کند، علمای منطقه و افراد متدین، گرد شمع وجود او جمع می شوند و از ارشادات و راهنمایی های او استفاده می کنند . آن بزرگوار ، علوم حوزوی را برای علاقمندان و طلاّب تدریس می نمود .

آیت اللّه مجتهد شبستری در پاسخ سؤال آیت اللّه ملاّ علی واعظ خیابانی نویسنده کتاب «علمای معاصرین» درباره تأسیس مدرسه یادشده می نویسد :

یک باب حیاطی که به عنوان وقف خاصّ برای خود و پس از وفات نسلاً بعد نسل بوده و در تصرّف تولیتیِ اینجانب است حجرات فوقانی و تحتانی تأسیس نموده و برای حضرات طلاّب علوم دینیّه که در شبستر حاضر می شدند منازلی مهیّا کرده و تقریبا دوازده سال که مزاحمت نمی شد فضلاء و دانشمندان با تقوا و وعّاظ با علم و عمل که طرز تبلیغ و خصوصیّات منبر را که آشنا شده اند که چند نفرشان وفات کرده و چندی دیگر به حمداللّه در حال حیات می باشند.

از ثمرات همان مدرسه است اخیرا که موانع قوی و پیش آمدهای ناگوار اتّفاق افتاده قدرت شرعی منسلب گردید و حضرات طلاّب که متجاوز از چهل نفر بودند، متفرّق گردیدند .

مدرسه علمیّه شبستر پس از مدت ها تعطیلی، هم اکنون یکی از مراکز تربیت و تحصیل طلاب علوم دینی در منطقه آذربایجان بوده و تحت نظارت مدیریت حوزه علمیّه قم اداره می شود.

خطابه

از جمله فعالیت های آیت اللّه مجتهد شبستری در شبستر و تبریز ، تبلیغ و ترویج مکتب جعفری و اقامه نماز جماعت بود. در همین راستا، وی به خطابه و وعظ و اندرز روی آورد و با ایراد سخنرانی های دلنشین روشنایی بخش محفل دوستداران اهل بیت علیهم السلام گردید. سخنرانی های وی به قدری شیرین و پُرمحتوی بود که مردم از اطراف و اکناف در روزهای جمعه، عیدها و وفات ها برای استفاده از بیانات ایشان پای منبرش جمع می شدند و هر کس به حسب استعداد از کلمات هدایتگر آن فقیه استفاده می کردند .

آیت اللّه ملاّ علی واعظ خیابانی در این زمینه می نویسد:

در ایّام جمعه و وفیات ائمه و مواقف شریفه و اوقات متبرکه، مردم از هر طرف و محلاّت دور دست برای استفاده از بیانات وافیه و تحقیقات کافیه معظم له به پای منبر ایشان اجتماع می کنند و منبر صحبتش جامع و نافع همه طبقات ناس که هر کس به حسب استعداد خود از انوار کلمات شریفه اش اقتباس می نمایند.

تأسیس مدرسه اسلامی

طوفان حوادث ستمگرانه پهلوی اوّل، مانع از استمرار فعالیت های علمی و فرهنگی آیت اللّه حاج میرزا کاظم آقا گردید و لذا پس از 12 سال اقامت در شبستر به تبریز عزیمت نمود و 10 سال در آن سامان به فعالیت های دینی و تأسیس مدرسه اسلامی برای نونهالان مسلمان تا حدّ متوسطه همت گماشت . این مدرسه در انتهای بازار جمعه مسجد ، روبروی تیمچه حاج میر ابوالحسن ، بین مدرسه کاظمیه و مسجد آیت اللّه حاج میرزا صادق آقا مجتهد دایر بود که بیش از 350 نفر دانش آموز داشت و توسط این فقیه فرزانه و معلمان دلسوز اداره می شد. خود ایشان در مورد علل تأسیس مدرسه اسلامی می نویسد :

پس از مهاجرت به تبریز و اشتغال به تدریس حضرات طلاّب و وظایف منبر به مقدار میسور، مدرسه ای برای تعلیم اطفال مؤمنین به وسیله معلّمین و کارمندان متدیّن بر طبق وظیفه شرعی تأسیس و دائما مراقبت داشته. بحمداللّه تعالی فعلاً متجاوز از سیصد و پنجاه نفر به تعلّم قرآن و فارسی و حساب و شرعیّات و یاد گرفتن عقاید حقّه اثنی عشریّه مشغول می باشند.

مرحوم عبدالعلی کارنگ در مورد محل تأسیس مدرسه و وضعیت فعلی آن می نویسد : مرحوم میرزا قاری در خانه ای که در انتهای بازار جمعه مسجد ، روبروی تیمچه حاج میرابوالحسن ، بین مدرسه کاظمیه و مسجد میرزا صادق آقا واقع شده منزل داشت . بعدها مدرسه ترقی در این خانه تأسیس گردید . در زمان مرحوم حاج میرزا کاظم شبستری مجتهد معروف نیز مدتی مدرسه دینیه ای در آن جا دایر شد. اکنون متروک و مبدل به انبار کالا گردیده است.

تدریس

آیت اللّه مجتهد شبستری در کنار برنامه های علمی، تحقیقی و رسیدگی به کارهای دینی و مراجعات مردمی به تدریس سطوح مختلف حوزه نیز اشتغال داشت؛ به طوری که طلاّب و فضلای مستعدی در محفل علمیش حضور داشته و از چشمه جوشان وی بهره ها برده اند.

از عالمان و فقیه هایی که در مکتب درسی ایشان حضور یافته اند می توان برخی از افراد را نام برد :

1 . سیّد اسماعیل اصفیایی شندآبادی ،

2 . سیّد جلیل موسوی ملکی ،

3 . سیّد عبداللّه موسوی شبستری ،

4 . میرزا محمّد صابری تبریزی،

رحلت

این فقیه والامقام پس از سال ها خدمت به اسلام و مسلمین، مبتلا به بیماری سرطان معده شد که جهت مداوا به تهران عزیمت کرد، اما معالجات مؤثر واقع نشد و در چهاردهم ذی حجةالحرام 1366 قمری مصادف با ششم آبان ماه 1326 شمسی به رحمت ایزدی پیوست. پیکر پاکش جهت خاکسپاری به قم حمل گردید تا در مقبره تاجر خوشنام، مرحوم حاج محمدباقر خویی کاکته چی در جوار حرم مطهر کریمه اهل البیت فاطمه معصومه در قبرستان نو به خاک سپرده شد..