شانجان روستایی به قدمت تاریخ

۱) در قدیم شانجان در مکان کنونی خود نبوده است بلکه در شمال شانجان مکانی است معروف به سوسنی، و این مکان کهریزهای فراوانی وجود دارد به نام های چای دره، ایشیق سو، سولانسار، و همچنین قبرستانی در پایین این مکان که همه اینها نشانگر زیست بشری می باشد که این مکان به چنوان معروف بود چنوان به معنی سرزمین پر آب که وجود کهریزهای فراوان در این منطقه یعنی سوستی همه بر درست بودن و صحت این ادعا کمک میکند.

اما این مکان بر اثر سیل این عامل طبیعی نابود می شود و مردم این روستا مجبور میشوند به پایین این منطقه یعنی شانجان فعلی نقل مکان کنند و خانه های خود را بر روی تپه ها در دل سنگها درست کنند تا این عامل وحشی طبیعت بی رحمانه منازل آنها را نابود نکند در حال حاضر این خانه ها در روی تپه ها به حالت پلکانی ساخته شده است.

۲) وجود اسناد معتبر که چندین بار نام شانجان تکرار شده است نه تنها شانجان بلکه اکثر روستا و شهرهای گونئ ذکر شده که همه دلالت بر آبادانی این روستاها در آن زمان بود مانند شانجان که قبلاً چنوان بوده است در نتیجه چنوان خیلی سالها قبل از شانجان بوده و این بر تاریخی بودن شانجان دلالت می کند.

جامع التواریخ جلد چهارم وقف نامه ربع رشیدی صفحه ۲۷۹ بخش ۲۱۰ مربوط است به شانجان که در ذیل قید می گردد:

3) وقف نامه ربع رشیدی صفحه ۲۷۹ بخش ۲۱۰ تمامت قریه شانجان از دیه های ارونق (حدود متصل است به اراضی قریه شبستر و به اراضی قریه بنست و به قله جبل میشاو، و به گردنکش به حق النصف با قنوات و باغات و اراضی و انهار با توابع و لواحق، و این حصه از ورثه حاج عثمان شبستری به این ضعیف واقف به مبایعت شرعی منتقل شده است خواجه رشید الدین فضل الله ابوالخیر علی همدانی در سال ۶۴۵ ه.ق متولد و در سال ۷۱۸ ه. ق مطابق با ۷۰۷ه.ش فوت نموده است ۷۳ سال عمر کرده و در حدود ۱۹ سال وزارت و صدارت داشته است و از سال ۷۰۹ تا سال ۷۱۷ ه.ق وقفنامه را نوشته است.

اگر میانگین تواریخ فوق برای تحریر وقفنامه ۷۱۰ را انتخاب کنیم زمان گذشته از وقفنامه را این طور محاسبه می کنیم ۱۴۳۶-۷۱۰ مطابق با تاریخ تحریر ۱۳۹۰ ه.ش) ملاحظه می شود که در حدود ۷۲۶ سال قبل نام روستا را دیه شانجان نوشته اند؛ بنابراین شانجان ۷۲۶ سال قدمت دارد بنابر این چنوان هم میتواند قدمتی بیش از این تاریخ باشد. خواجه رشید الدین فضل الله همدانی دانشمند و پزشک زمان خود یکی از رجال سیاسی زمان خود و وزیر غازان خان و اولجایتوخان سلطان محمد خدابنده مغول بوده است کتاب ۴ جلدی جامع التواریخ که جلد چهارم آن وقفنامه ربع رشیدی است به قلم و به خط خود ایشان نوشته شده است در این وقفنامه علاوه بر شانجان شبستر، شندآباد، بنیس، کافی الملک ،خامنه، کوشک، داریان، کوزه کنان، منشین، وایقان، سیس و نام سایر املاک و روستاها هم ثبت شده است.

در منطقه گونئی واقع در آذربایجان شرقی چند هزار سال قبل از میلاد دارای تمدن بود و انسان هایی با نام و قبایل مختلف در آن زندگی میکردند و دلیل آن وجود آب و هوای مناسب و درختان سرسبز می باشد بخاطر موقعیت مناسبی که برای کشاورزی داشته بارها مورد تهاجم و غارت واقع شده است.

۴) وجود طایفه های قدیمی و نام های تاریخی در شانجان مانند:

الف) قاراکوچه سی قارا= به معنی بزرگ، زرنگ، تلاشگر
قار قار (گار-گار) نام یکی از ۲۶ طایفه بزرگ تشکیل دهنده حکومت آلبانی های ترک تبار، قارقارها ابتدا در اراضی شمالی کوهستان قفقاز میزیستند و در قرن سوم پیش از میلاد به اراضی قره باغ سرازیر شده اند و سرانجام در سرزمینی در منطقه جنوب ارس که هم اکنون گرگر (گرگر – علمدار نامیده شود ساکن شدند.)

کوچه قوتلار در شانجان
قوت= خوشبخت بودن
قوتلار = مرد قوی مردی از اقوام ترک تبار قوتیهای ساکن در آذربایجان از اقوام
قوتلار = آدم های خیر، انسان های خوشبخت
قوتلار از ایلات کوچ نشین بخش ترکمان از بخش های تابعه شهرستان میانه برگرفته شده از نام دولت و ملت ترک نژاد به نام قوت ها ساکن در سرزمین ماننا و ماد بزرگ. از طرفی م دیاکونوف قوتیان را به عنوان اصلی ترین ساکنان کوهپایه های غربی ایران میبرد.

طایفه بزرگ بیگدلی و شاملو در شانجان که وجود این طایفه ها نشانگر قدمت روستاها و عظمت و آباد بودن آنهاست این طایفه ها در حال حاضر در شندآباد هم زندگی می کنند و همه این طایفه همان طایفه بزرگ زمان شاه عباس کبیر می باشد که وزیر جنگ این پادشاه بزرگ صفویان بودند که اجداد این طایفه وزیر جنگ شاه عباس کبیر صفوی و همچنین در وزارت و صدارت زمان قاجاریان هم حضور فعالانه داشتند و دلیل این ادعا هم تاریخ بیگدلی جلد ۴ نوشته غلامحسین بیگدلی می باشد که چندین بار نام شانجان تکرار شده است.

تاریخ بیگدلی جلد ۴، مدارک و اسناد فصل هشتم صفحه ۷۶۷ وقفنامه و اسناد مربوط به موقوفات و شرح وقفنامه مرحوم حاجی مصطفی سلطان بیگدلی شاملو ۱۲ ربیع الثانی سنه ۱۰۴۱ ه.ق مطابق با ۹۹۹ه.ش  این وقفنامه در سال های ۱۰۴۱، ۱۱۸۲ ، ۱۱۸۳، ۱۲۰۶، ۱۳۳۰ ه.ق توسط مجتهدین اعلم مجددا تایید گردیده است، در آخرین سند یعنی در سال ۱۳۳۰ ه.ق مرحوم شیخ محمد رضا قمی مجتهد تایید و به ثبت رسانده است در این وقفنامه در تمام شهرها و روستاها، هر قدر که سهم داشتند معین و با شرایط خاص خودش وقف نموده است از آن جمله از دهستان خامنه، علی بیگلو،هریس، شندآباد، شانجان، کوزه کنان و سایر شهرها و روستاها و مکان ها نام برده شده است. سال ۱۴۳۶ ه.ق با سال ۱۳۹۴ شمسی سال تحریر (مقاله برابر می شود ۱۴۳۶-۱۰۴۱-۳۹۵)

۳۹۵ سال از این وقفنامه میگذرد قطعات زمین شانجان و مضافات و منسوبات هر یک بقدر الحصه ملک و یک قطعه زمین یونجه لووغ واقعه در شانجان مزبور ۱۰۴۱ ه.ق ۴) گفتیم در بالای شانجان و در پایین منطقه سوسنی یعنی همان چنوان کهریزهای فراوان وجود داشت و در پایین آن قبرستانی بود که قبرستان ماللاجان معروف است سنگ های روی قبر سبز بود و نوشته های آن الفبای عرب بود متاسفانه در سالهای ۸۰-۱۳۷۸ تمام این سنگها به غارت رفت.

فوج داش در جلوی مسجد جامع که در زمان ماننا به قوچ علاقه وافری داشتند و بعد در دوره مادها طبق آثار به دست آمده قوچ را میبینیم و همچنین طایفه ترکها در ایران و ترکیه قزاقستان و آذربایجان می بینیم که آن را نشانه ،قهرمانی شجاعت آزادی بر سر مزار افراد شجاع درست می کردند. ضرب المثل رایج این مورد قوج ایگید دایی سینا چکر خانیم قیزی عمه سینه

چند سال پیش یک خمره های بزرگی پیدا شد که افراد روستا به علت عدم آشنایی کوزه را شکستند: بعد از شکستن آن متوجه مرده ای شدند که تنها موی آن و زیور آلات آن باقی مانده بود که به این نتیجه رسیدند آن جسد یک دختر بچه بود قبل از میلاد اشکانیان مردگان خود را انواع زیور آلات در داخل سفال گذاشته و دفن می کردند. در سال ۱۳۴۵ ه.ش در محال ارشق (ارشک) بخش گرمی واقع در حاشیه غربی مغان موفق به کشف بقایایی از چند آبادی و گور متعلق به دوره پارتی شده اند، و در این گزارش نام همین ناحیه را نشانی از سلطنت ارشک ها (اشکانیان) پنداشته و حدس زده اند. ناحیه مزبور دارای تپه های بزرگ و کوچک باستانی زیادی مخصوصا در جوار رودخانه ها می باشد، تپه هایی که محل آبادی ها و سکونت گاه هایی بوده اند که گذشت زمان آنها را به صورت تله هایی از خاک در آورده است در دامنه و کناره های مشرف به رودخانه های این تپه ها، گورهایی پیدا شده است که از نظر نوع و زمان در سه بخش قابل مطالعه اند. (توضیح اینکه تاریخ گذاری این گورها بسیار آسان می باشد زیرا که زیر بعضی از مرده ها سکه های رایج زمان تدفین نهاده شده است.

الف) گورهای مربوط به قرن ۱ قبل از میلاد
این نوع گورها از سنگ تخته ای و قلوه ای بسیار بزرگ و به صورت مکعب مستطیل ساخته شده اند سر گورها به وسیله یک یا چند قطعه سنگ ورق آهکی بسیار بزرگ مسدود گردیده است. این گورها دارای محفظه هایی هستند که درون آنها انواع ظروف سفالین از قبیل ،کاسه کوزه و جام شراب جهت مصارف مرده نهاده شده است. در جوار اسکلت های درون همین گورها جنگ افزارهایی نظیر ،خنجر ،شمشیر، گرز و اگر مرده زن بوده، زینت آلات از قبیل گردن بند انگشتری ،گوشواره سرمه دان هاون مخصوص خرد کردن پودرهای آرایشی آینه وسایل پخت و پز و دوک پشم ریسی پیدا شده است.

ب) گورهای متعلق به نیمه اول سده اول میلادی (۵۰) میلادی) در این دوره اگر چه گورهای سنگی هنوز متروک نشده برای تدفین مرده ها از خمره های بزرگ و کوچک استفاده میشد این خمره ها آجری ،رنگ خوب پخته شده و هستند تعداد زیادی از این خمره ها کشف گردیده که اندازه متوسط (بزرگ ها طول ۱۸۰ قطر شکم ۱۲۰ قطر دهانه ۶۵ سانتیمتر) و اندازه متوسط کوچک ها، که مدفن کودکان بوده اند به ترتیب (۹۰×۶۵×۳۰ سانتیمتر) است این خمره ها در شیب تپه ها دفن گردیده و سرانجام با تخته سنگ ها مسدود گردیده است و تمام درزهاشان با گچ گرفته شده است. از زیر سر درون یکی از خمره ها سکه ای از گودرز (۵۱-۴۶م) اشک بیستم پیدا شده است.

ج) گورهای خمره ای متعلق به سده دوم میلادی زیر سر اسکلت های درون این خمره ها سکه هایی از بلاش سوم (بالاش) ۱۹۱ – ۱۴۸م پیدا شده است وسایل و اشیاء یافته شده در این گورها حاکی از وجود اعتقاد به ادامه زندگی زمینی در زیر زمین است. در این گورها سبدی با ترکه ،چوب با چند دانه ،گردو ،انار ،انجیر ظروف سفالی، ظروف چوبی خراطی شده پوسیده زینت آلاتی چون دستبند نقره ای برنزی گوشواره نقره ای، گردن بند شیشه ای و انگشترهای آهنی و برنزی دارای نگین شیشه ای پیدا شده است بر این نگین ها و زینت آلات نقش های انسان حیوانی نظیر سگ گرگ پرنده، گل آفتابگردان، گردونه خورشید، (صلیب شکسته) با مهارت حک شده است

منابع

جامع التواریخ جلد چهارم وقف نامه ربع رشیدی صفحه ۲۷۹ بخش ۲۱۰

تاریخ بیگدلی جلد ۴، مدارک و اسناد فصل هشتم صفحه ۷۶۷

فرهنگ نام های ترکی فرهاد جوادی عبدالله اوغلو نشر اختر ۱۳۸۲، جلد ۲، صفحه ۷۱۸

فرهنگ نام های ترکی فرهاد جوادی نشر اختر ۱۳۸۲، جلد ۲ ص ۷۲۹

دانشنامه ارونق و انزاب جلد اول نشر سفیراردهال ص ۲۹۰ تا ص ۲۹۴